Osteoporose is een van de meest bekende aandoeningen die er is. Iedereen kent wel iemand die botontkalking in zijn of haar botten heeft. Het is dan ook een chronische ziekte van het skelet, waarbij de botten steeds poreuzer worden. Hierdoor worden je botten minder sterk en heb je een groter risico op het krijgen van botbreuken. En waar primaire osteoporose het gevolg is van het ouder worden en de overgang, kan secundaire osteoporose veroorzaakt worden door verschillende chronische aandoeningen, zoals ontstekingsreuma. Secundaire osteoporose komt dan ook vaker voor bij jonge mensen met ontstekingsreuma, dan bij mensen die geen reuma hebben. Hoe dit precies zit en bij welke vormen van ontstekingsreuma je kans hebt op secundaire osteoporose? Lees je in deze blog!
Wat is osteoporose?
Osteoporose is een aandoening van de botten van het skelet. Het kenmerkt zich door de afname van de botmassa (de zogenaamde botmineraaldichtheid, BMD) en een verstoring van de microarchitectuur van het botweefsel. Hierdoor heb je een grotere kans op het breken van je botten (Bijlsma & van Laar, 2013; van Putten en Huijbrechts, 2022; ReumaNederland, z.d.).
Bij osteoporose gaan niet alleen het aantal botcellen omlaag, maar ook de botstructuur wordt aangetast. Dat zit namelijk zo: bij een gezonde persoon zijn de botcellen oseoblasten (botopbouwers) en osteoclasten (botafbrekers), in evenwicht. Door dit evenwicht blijft het bot sterk. Bij osteoporose is het evenwicht tussen deze twee cellen verstoord. Als gevolg hiervan wordt de raamstructuur waarin deze botcellen zijn opgebouwd ook minder stevig (zie afbeelding 1), waardoor je sneller een botbreuk kunt oplopen. Een van de meest voorkomende klacht bij osteoporose is dan ook een botbreuk of een wervelbreuk (Bijlsma & van Laar, 2013; van Putten en Huijbrechts, 2020; ReumaNederland, z.d.).
(afbeelding van LUMC. (z.d.). Osteoporose (botontkalking) [Illustratie]. http://www.lumc.nl. https://www.lumc.nl/patientenzorg/ziektebeelden/osteoporose/diagnose/)
Er zijn een aantal risicofactoren die de kans op het krijgen van osteoporose vergroten. Zo hebben leeftijdsveranderingen in de hormoonhuishouding een grote invloed op het krijgen van osteoporose. Vooral vrouwen in de overgang hebben een verhoogd risico om osteoporose te krijgen. Dit komt door de afname van het vrouwelijk hormoon oestrogeen, waardoor er meer bot wordt afgebroken dan aangemaakt wordt. Hierdoor komt primaire osteoporose ook meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Osteoporose als gevolg van leeftijd en overgang wordt ook wel primaire osteoporose genoemd. Dit is een vorm van osteoporose waar 95% van de patiënten met osteoporose aan lijdt (ReumanNederland, z.d.; van Putten & Huijbrechts, 2020; van Roekel, 2021).
Osteoporose is iets anders dan artrose. Hoewel beide aandoening onder de noemer reuma vallen, is bij artrose alleen het gewricht aangedaan en niet alle botten van het skelet. Daarbij is artrose niet alleen een aandoening van het kraakbeen, maar van het hele gewricht. Door het steeds dunner en brokkeliger worden van het kraakbeen, ontstaan er namelijk ook ontstekingen in het gewricht. (reumaleeft, 2020).
Osteoporose als gevolg van ontstekingsreuma
Secundaire osteoporose is osteoporose die onder andere ontstaat doordat je een andere chronische aandoening hebt, zoals ontstekingsreuma. Hierbij heb je een verhoogd risico om osteoporose te krijgen als je, naast leeftijd en overgang, een van de drie vormen van reuma hebt: reumatoïde artritis (RA), systematische lupus (SLE) of spondyloartritis ((Bijlsma & van Laar, 2013; van Putten en Huijbrechts, 2022; ReumaNederland, z.d.).
Reumatöde Artritis (RA)
Van alle aandoeningen die kunnen leiden tot een verhoogd risico op botbreuken, is RA het meest onderzocht. Als volgt van de chronische ontstekingen die je bij RA hebt, worden de botcellen in je bot uit evenwicht gebracht. Hierdoor heb je meer kans om osteoporose te ontwikkelen, dan als je geen RA hebt. Uit onderzoek is aangetoond dat bepaalde DMARS en biologicals niet alleen de ontstekingen bij RA verminderen, maar ook gewrichtsschade en botontkalking kunnen voorkomen. Het afremmen van de ontsteking is dan ook essentieel om botontkalking bij RA te voorkomen ((Bijlsma & van Laar, 2013; van Putten en Huijbrechts; ReumaNederland, z.d.).
Systematische Lupus (SLE)
De relatie tussen SLE en osteoporose is minder onderzocht. Desalniettemin kan geconcludeerd worden dat je een groter risico hebt om botontkalking te ontwikkelen op jonge leeftijd als je SLE hebt. Vermoedelijk komt dit niet alleen door de ernst en duur van de ziekte, maar ook doordat SLE patiënten afgeraden wordt langdurig zich bloot te stellen aan de zon. Hierdoor wordt er minder vitamine D aangemaakt, die je nodig hebt om je botten sterk te houden. De behandeling van osteoporose bij SLE bestaat dan ook vaak uit het geven van vitamine D en calcium tabletten ((Bijlsma & van Laar, 2013).
Spondyloartritis
Ook bij spondyloartritis is de relatie tussen osteoporose en deze vorm van reuma minder onderzocht. Tot Spondyloartrits behoren verschillende vormen van reuma, zoals axiale spondyloartritis en artritis psoriatica. Vooral van deze twee vormen van spondyloartritis zijn de meeste onderzoeken over osteoporose en diens relatie gedaan. Hierin wordt geconcludeerd dat zowel de ernst als de duur van het ziektebeeld het risico op osteoporose kunnen verhogen. Een extra bijkomstigheid is dat bij spondyloartritis niet alleen botontkalking kan voorkomen, maar ook botnieuwvorming. Hierdoor wordt het moeilijker om osteoporose op te merken. Doordat het gewricht stijver wordt en aan elkaar gegroeid kan het namelijk lijken dat de BMD waardes van het bot goed zijn, terwijl dit niet hoeft te zijn. Artsen zijn dan ook altijd extra alert op osteoporose bij spondyloartritis (Bijlsma & van Laar, 2013).
Osteoporose bij ontstekingsreuma: wat te doen en hoe te voorkomen?
Naast leeftijd, overgang en bovenstaande ontstekingsreuma’s, zijn er nog ander risicofactoren die osteoporose kunnen veroorzaken of verergeren.
Zo zijn een laag lichaamsgewicht (je weegt minder dan 60 kg of je BMI is lager dan 20), roken, meer dan drie glazen alcohol per dag, een verminderde lichaamsbeweging en gebruik van bepaalde medicijnen (zoals prednison), factoren die het risico op osteoporose verhogen ((Bijlsma & van Laar, 2013; van Putten en Huijbrechts, 2022; ReumaNederland, z.d.).
Is osteoporose bij je vastgesteld? Dan wordt er door je arts vaak een medicamenteuze behandeling ingezet. Denk dan aan onder andere aan paracetamol, bisfosfaat, calcium tabletten of vitamine D tabletten. Op de site van ReumaNederland vindt je een overzicht van alle medicamenten die ingezet worden bij osteoporose. Deze kun je hier lezen.
Wat kun je zelf doen om osteoporose te voorkomen of te verminderen? Een van de belangrijkste oorzaken van het ontstaan van osteoporose is een gebrek aan belasting. Veel zitten of langdurig bedlegerigheid vergroot de kans op osteoporose (Bijlsma & van Laar, 2013; van Putten en Huijbrechts, 2022). Zo schrijven van Putten & Huijbrechts (2020) dat als astronauten na hun verblijf in de ruimte terugkomen op aarde, allemaal last hebben van osteoporose. Middels een strak trainingsprogramma dienen ze de belasting weer op te bouwen, zodat de botten weer sterker worden (van Putten & Huijbrechts, 2020). Bewegen is dan ook het belangrijkste advies om osteoporose te voorkomen!
Andere belangrijke adviezen zijn het stoppen met roken en het minderen of geheel stoppen met alcohol. Daarnaast is het belangrijk om via voeding voldoende magnesium, calcium en vitamine D binnen te krijgen ((Bijlsma & van Laar, 2013; van Putten en Huijbrechts, 2022; ReumaNederland, z.d.). Lukt dit niet dan vraag hulp bij een diëtist en kijk of je via supplementen voldoende calcium of vitamine D binnen kunt krijgen. ReumaNederland heeft een overzicht gemaakt via welke voedingsstoffen je deze mineralen binnen kunt krijgen. Je kunt dit hier lezen.
Al met al, heb je dus een verhoogd risico om osteoporose te krijgen als je naast leeftijd ook RA, SLE of Spondyloartritis hebt. Zorg dan ook voor een gezond lichaamsgewicht en voeding. Maar nog belangrijk, dat je blijft bewegen, ook als je pijn hebt! Vind je dit moeilijk? Dan lees mijn blog hoe ik sport met reuma, ondanks de pijn of vraag hulp van een fysiotherapeut!
En wil je meer weten over osteoporose? Kijk dan eens op de site van de osteoporosevereniging.
Meer weten?
Wil je meer weten over ontstekingsreuma of over bepaalde behandelingen die effectief zijn bij reuma? Misschien vind je het ook interessant om artikelen te lezen over hoe je kunt blijven werken met reuma of wil je meer weten over mijn persoonlijk leven met reuma en tips hierin krijgen? Dan zijn onderstaande blogs voor jou ook interessant!
Bronnen
- Van Putten, M., & Huijbrechts, E. (2020). Voeten en reuma (Herzien, derde druk). Bohn Stafleu van Loghem.
- Bijlsma, J. W. J., & Van Laar, J. M. (2013). Leerboek reumatologie en klinische immunologie. Bohn Stafleu van Loghum.
- Jochems, A. A. F., & Joosten, F. W. M. G. (2000). Zakwoordenboek der Geneeskunde (Herzien, 26 ed.). Elsevier.
- http://www.osteoporosevereniging.nl
- Van Roekel, I. (2021, 20 oktober). Van ouderdom tot medicijnen: dít zijn de meest voorkomende oorzaken van osteoporose. http://www.margriet.nl. Geraadpleegd op 31 maart 2022, van https://www.margriet.nl/gezondheid/van-ouderdom-tot-medicijnen-dit-zijn-de-meest-voorkomende-oorzaken-van-osteoporose~b299ee7b/
- ReumanNederland. (z.d.). Wat is osteoporose? www.reumanederland.nl. Geraadpleegd op 31 maart 2022, van https://reumanederland.nl/reuma/vormen-van-reuma/osteoporose/
reumaleeft.com 