Sinds de komst van biological disease-modifying antirheumatic drugs (bDMARD’s of in de volksmond biologicals) heeft de behandeling van reuma enorme sprongen vooruit gemaakt. Voor dat komst van deze medicatie werd reuma alleen behandeld met NSAID of klassieke reumamedicatie (csDMARD’s). Deze gaven echter vaak niet het gewenste effect in het verminderen van de ziekteactiviteiten of in het voorkomen van schade. Ook gaven ze veel bijwerkingen. De biologisch DMARD’s werden dan ook met open armen ontvangen. Echter, ook deze medicatie had nadelen. Zo verlaagd het je afweersysteem, waardoor je behoorlijk ziek kan worden van een eenvoudige infectie. Ook kunnen ze veel bijwerkingen geven, pijn rondom de prikplek of gewoon niet voldoende werken. Indien dit het geval is, hebben reumatologen sinds kort een nieuw medicijn welke ingezet kan worden bij de behandeling van bepaalde vormen van ontstekingsreuma: de JAK-remmers (oftewel januskinase remmers). In deze blog heb ik voor jullie uitgezocht hoe dit medicijn werkt, wat het verschil is met bDMARD’s en wat de voor- en nadelen zijn!
Target synthetic DMARD’s (tsDMARD’s)
JAK remmers vallen onder de target synthetisch DMARD’s (tsDMARD) en remmen binnen de cel de signaalroute van de eiwitten die verantwoordelijk zijn voor ontstekingen (www.pfizer.nl, 2020).
In je immuunsysteem binden verschillende ontstekingseiwitten, de zogenaamde cytokinen als TNF en IL-6, zich via een receptor aan de cel (www.pfizer.nl, 2020). Een receptor is een eiwit in de cel, waaraan een specifiek molecuul, in dit geval dus de cytokinen, zich kunnen binden. Ze geven op deze manier signalen van binnen en buiten de cel door. Hierdoor activeren ze andere immuuncellen in het immuunsysteem, waardoor een ontstekingsreactie kan ontstaan (Bijlsma & van Laar 2013; http://www.pfizer.nl, 2020).
Bij sommige ontstekingsreuma’s is deze signaalroute verstoord, waardoor de cytokinen het JAK eiwit activeert die vervolgens nog meer cytokinen gaat aanmaken (www.pfizer.nl, 2020). Je immuunsysteem slaat hierdoor als ware op hol en er ontstaan vervolgens ontstekingsreacties in je lichaam.
Wat doen JAK-remmers dus? Ze binden zich aan het JAK eiwit en remmen deze. Als het JAK-eiwit hierdoor niet meer geactiveerd worden, kan het ontstekingseiwit cytokinen ook niet meer signalen over ontstekingen in je lichaam overbrengen naar andere immuuncellen. Ze blokkeren als ware de signaalroute van de celkern, waardoor er minder cytokinen worden aangemaakt en ontstekingsreacties in je lichaam geremd worden (www.pfizer.nl, 2020).
Verschil biologicals en JAK-remmers
Het verschil tussen biologicals (bDMAR’s) en JAK-remmers (tsDMARD’s) is dat JAK-remmers het JAK- eiwit remmen en biologicals de cytokineneiwitten remmen (zoals het TNF-a of IL-6). Dit betekend dat de JAK-remmers de verhoogde productie van de cytokinen remmen , terwijl biologicals alleen de cytokinen zelf remmen (Huizinga & Nurmohamed, 2018).
Daarnaast is de werkzame stof van biologicals gemaakt van levende organisme of zijn ze afkomstig van een levend organisme (menselijk of dierlijk eiwit). Daarom worden deze medicijnen ook wel een biological genoemd (www.reumanederland, 2020).
JAK-remmers zijn daarentegen synthetische, wat betekent dat ze in een laboratorium middels chemische processen gemaakt worden. Er worden dus geen dierlijke of menselijk eiwitten gekweekt, zoals bij een biological (www.reumanederland.nl, 2020; http://www.msd.nl, 2020).
Tot slot, zijn biologicals niet oraal verkrijgbaar en kunnen ze alleen middels een infuus of spuit toegediend worden. JAK- remmers kunnen daarentegen juist wel in pilvorm ingenomen worden.
Voor- en nadelen JAK-remmers
De voordelen van JAK-remmers zijn onder andere dat ze oraal toegediend kunnen worden. Hierdoor heb je geen vervelende prikplekken, die pijnlijk kunnen zijn. Daarnaast is de halveringstijd, dat de medicatie uit je lichaam is, korter dan bij een biological. Dit betekent, dat als je een infectie krijgt, je direct met de medicatie kunt stoppen en deze ook na ongeveer twee dagen uit je lijf is. Hierdoor kan je lichaam sneller herstellen van de infectie, dan bij een biological. Bij een biological zijn de halveringstijden namelijk ruimer, soms wel tot enkele weken.
De nadelen van de JAK-remmers is dat deze (net als bij bDMARD’s) je afweersysteem remt, waardoor je makkelijker een infectie kunt krijgen. Ook kan deze infectie heftiger verlopen, waardoor je flink ziek kunt worden en soms een antibiotica nodig hebt. De meest voorkomen infecties bij een JAK-remmer zijn: blaasontsteking, neusverkoudheid en gordelroos. Daarnaast kan het darm- en maagklachten geven en kan het je cholesterol verhogen (www.reumanederland.nl, 2020; http://www.pfizer.nl, 2020).
Welke JAK-remmers zijn beschikbaar in Nederland?
Binnen nederland kunnen sinds kort twee JAK-remmers voorgeschreven worden: tofacitinib en baricitinib. Beide medicijnen werken net even iets anders. Er zijn namelijk in totaal vier verschillende JAK-eiwitten en deze twee middelen werken elk op een iets ander JAK-eiwit. Tofacitinib remt met name JAK1 en JAK3, terwijl baricitinib met name JAK1 en JAK2 remt ((Huizinga & Nurmohamed, 2018).
Er is een indicatie voor een van deze JAM-remmers, indien er onvoldoende respons is met een biological of dat een intolerantie voor deze medicatie is ontwikkeld (Huizinga & Nurmohamed, 2018).
Ervaring
In tegenstelling tot bDMARD’s is er in Nederland nog weinig ervaring in het gebruik van JAK-remmers. Die komt onder andere doordat het medicijn pas op de markt is. Hierdoor is er ook nog weinig onderzoek gedaan naar de ervaringen in gebruik met dit medicijn. Je behandelaar of apotheker zal dus meer ervaring hebben met een bDMARD dan met een JAK-remmer.
Neemt niet weg, dat er inmiddels wel al een aantal interessante onderzoeken in Nederland omtrent dit onderwerp uitgevoerd worden . Onderzoeken die de ervaring van JAK-remmers bij de behandeling van bepaalde vormen van ontstekingsreuma testen. Een van die interessante onderzoeken wordt gedaan bij UMC Utrecht. Het doel van dit onderzoek is te voorspellen welke patiënten met artritis psoriatica baat hebben bij een behandeling met het tofacitinib. Wil je meer weten over dit onderzoek? Klik dan op de volgende link: www.umcutrecht.nl.
Meer weten?
Wil je meer weten over reuma, over werken met reuma of mijn persoonlijke verhalen? Dan zijn onderstaande blogs waarschijnlijk ook interessant voor jou!
Bronnen
- Bijlsma, prof. dr. J. W. J., & van Laar, prof. dr. J. M. (2013). Leerboek reumatologie en klinische immunologie (1ste editie). Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.
- Biologische geneesmiddelen. (z.d.). Geraadpleegd op 4 februari 2020, van https://msd.nl/biologicals/
- Huizinga, Prof. dr. T. W. J., & Nurmohamed, dr. M. T. (2018 februari). Standpunt van de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie inzake JAK remmers. Geraadpleegd op 4 februari 2020, van https://www.nvr.nl/wp-content/uploads/2018/10/Jak-remmers-sept-2018.pdf
- JAK-remmers • (2019, 12 december). Geraadpleegd op 4 februari 2020, van https://reumanederland.nl/reuma/behandelingen/medicijnen/jak-remmers/
- Jouw behandeling met Xeljanz. (z.d.). Geraadpleegd op 4 februari 2020, van https://www.pfizer.nl/sites/default/files/2020-01/Patientenbrochure-januari-2020-RA-PR-PsA.pdf
reumaleeft.com 